Τα πολυάριθμα οφέλη της συστηματικής άσκησης είναι ευρέως γνωστά και εκδηλώνονται σε όλα τα σωματικά δραστήρια άτομα, άνδρες και γυναίκες κάθε ηλικίας. Τι συμβαίνει όμως σε ορισμένες γυναίκες και η ενασχόλησή τους με τον αθλητισμό, ιδιαίτερα υψηλού επιπέδου, προκαλεί διαταραχές στην έμμηνο ρύση;

Αμηνόρροια

Στη φυσιολογική διαδικασία της έμμηνου ρύσης εμπλέκονται ο υποθάλαμος, η πρόσθια υπόφυση, οι ωοθήκες και κάποιες ορμόνες.
Η αμηνόρροια είναι η απουσία έμμηνου ρύσης και μπορεί να συμβεί για διαφορετικούς λόγους. Στο παρόν θα αναφερθεί αποκλειστικά η αθλητική αμηνόρροια ή αλλιώς αμηνόρροια που σχετίζεται με την άσκηση, η διάγνωση της οποίας έγκειται στον αποκλεισμό πιθανών παθολογικών καταστάσεων.

Αθλητική αμηνόρροια & ενεργειακό έλλειμμα

Η αθλητική αμηνόρροια παρουσιάζεται σε κορίτσια και γυναίκες που συμμετέχουν κυρίως σε αθλήματα στα οποία δίνεται έμφαση στη λεπτή σωματική διάπλαση. Ωστόσο δεν περιορίζεται μόνο σε αυτά.
Οι αθλήτριες, στην προσπάθεια τους να αποκτήσουν και να διατηρήσουν ένα χαμηλό σωματικό βάρος είτε για αισθητικούς λόγους είτε με στόχο τη βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, μπορεί να καταφύγουν σε ακραίες συμπεριφορές, μεταξύ των οποίων ο αυστηρός περιορισμός της τροφής και η εξαντλητική άσκηση.
Μια αθλήτρια είναι πιθανό να παρουσιάσει σημάδια περιοριστικής πρόσληψης τροφής, αλλά να μην ικανοποιεί τα κλινικά κριτήρια διατροφικών διαταραχών (ψυχογενής ανορεξία – ψυχογενής βουλιμία – διαταραχές λήψης τροφής μη αλλιώς προσδιοριζόμενες). Δηλαδή, μπορεί να θεωρεί λανθασμένα ότι η ποσότητα τροφής που καταναλώνει είναι επαρκής δεδομένου ότι το σωματικό της βάρος διατηρείται σταθερό. Αυτό όμως που δε γνωρίζει είναι πως όταν υπάρχει ενεργειακό έλλειμμα, το σώμα και ο εγκέφαλος προσπαθούν να διατηρήσουν το βάρος με μείωση του μεταβολικού ρυθμού ηρεμίας, δηλαδή «καίγοντας» λιγότερες θερμίδες.
Και στις δυο περιπτώσεις, είτε εσκεμμένα είτε ακούσια, επιτυγχάνεται αρνητικό ισοζύγιο ενέργειας, δηλαδή η τροφή δεν επαρκεί ώστε να καλύψει τις ενεργειακές ανάγκες του οργανισμού, με αποτέλεσμα να πυροδοτείται ένας καταρράκτης αντιδράσεων στο σώμα που οδηγεί στην αμηνόρροια.

Αμηνόρροια & γυναικεία αθλητική τριάδα

Η Γυναικεία Αθλητική Τριάδα είναι ένα σοβαρό ζήτημα υγείας που αποτελείται από τρεις διακριτές αλλά παράλληλα αλληλένδετες συνιστώσες:

• Διαθεσιμότητα ενέργειας (ενέργεια από τροφή μείον ενέργεια που δαπανάται (βασικές ανάγκες, δραστηριό¬τητες και άσκηση)
• Λειτουργία εμμηνορροϊκού κύκλου
• Υγεία των οστών

Οι συνιστώσες αυτές κυμαίνονται εντός ενός φάσματος όπου στο ένα άκρο βρίσκεται η βέλτιστη κατάσταση (βέλτιστη διαθεσιμότητα ενέργειας, εμμηνόρροια, βέλτιστη οστική υγεία) και στο άλλο άκρο η αντίστοιχη παθολογική κατάσταση (χαμηλή διαθεσιμότητα ενέργειας, αμηνόρροια, οστεοπόρωση).
Μια αθλήτρια, συνεπώς, μπορεί να εμφανίσει μια ενδιάμεση ή “υποκλινική” έκφραση μιας συνιστώσας και όχι απαραίτητα την ακραία παθολογική κατάσταση. Για παράδειγμα, μπορεί να εμφανίσει μικρές διαταραχές της έμμηνου ρύσης χωρίς να έχει ακόμη αναπτύξει αμηνόρροια. Ομοίως, μπορεί να χάσει οστική μάζα (λόγω αμηνόρροιας), αλλά να μην έχει πέσει κάτω του φυσιολογικού ορίου οστικής πυκνότητας για την ηλικία της.

Επιπτώσεις στην υγεία & απόδοση

Οι διαταραχές του εμμηνορροϊκού κύκλου σε συνδυασμό με μια μη-ισορροπημένη διατροφή προκαλούν ποικίλα προβλήματα στην υγεία, μεταξύ των οποίων γαστρεντερικές διαταραχές, ανεπάρκεια θρεπτικών συστατικών, αυξημένο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα, κατάγματα στρες, οστεοπόρωση, αναπαραγωγική δυσλειτουργία αλλά και ψυχολογικά προβλήματα. Η αθλητική απόδοση επηρεάζεται κι αυτή αρνητικά, καθυστερούν οι προσαρμογές της άσκησης, αυξάνεται ο απαιτούμενος χρόνος αποκατάστασης μετά από αυτήν και επέρχεται γρηγορότερα κόπωση.

Διατροφική αντιμετώπιση

Στόχος είναι η ανάκτηση της φυσιολογικής λειτουργίας της έμμηνου ρύσης. Αυτό επιτυγχάνεται με μείωση του όγκου προπόνησης, αύξηση της θερμιδικής πρόσληψης, αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης ασβεστίου, συμβουλευτική και εκπαίδευση των αθλητριών σε θέματα βάρους και διατροφής.

Βιβλιογραφία

Female Athlete Triad Coalition. An International Consortium. Internet: www.femaleathletetriad.org
The Female Athlete Triad, Position Stand. American College of Sports Medicine, Medicine and Science in Sports and Exercise, 2007
Amenorrhea, Fact Sheet. Sports, Cardiovascular, and Wellness Nutrition, 2012
The Female Athlete Triad, Nutrition Fact Sheet. Sports, Cardiovascular, and Wellness Nutrition, 2010
The Female Athlete Triad, Brochure. American College of Sports Medicine
Menstrual Cycle Dysfunction, Fact Sheet. American College of Sports Medicine

Πηγή:hda.gr